Door: Hélène
Het is 3 januari en het is tijd om de kerstballen weer in de doos te stoppen. Ik glimlach om de bruin geruite, vergeelde keukenrolvelletjes van waarschijnlijk meer dan 30 jaar oud, waarin ik mijn meest dierbare kerstballen 11 maanden van het jaar te slapen leg. Voordat ik het kerstkrat sluit, haal ik gewoontegetrouw de twee stukken karton eruit waarop ik altijd noteer waar en met wie ik dit keer Kerst heb gevierd. Het zijn twee losgeknipte deksels van oude kerstdozen. Twee onooglijke stukken karton met aan alle kanten snel opgekrabbelde jaartallen, namen en plaatsen. Onderaan de lijst die amper te herkennen is als lijst, voeg ik kort en bondig de namen en plaatsen van dit jaar toe. Geen opsmuk, geen sfeerverslag, gewoon de feiten. Een gewoonte van mijn moeder, die ik trouw ieder jaar voortzet.
50 Jaar Kerst
Ik keer de kartonnetjes nog een paar keer om en om in mijn handen, tot mijn oog valt op het allereerste jaartal in mijn moeders hanenpoten. 1967. We doen dit kennelijk al 50 jaar… Mijn ogen staan wat langer stil bij de verschillende jaartallen. Het duurt niet lang voordat ik een lichte spanning in mijn borst voel. Ik merk dat er iets in mijn voorhoofd prikt en dat ik met mijn kaken zit te malen. Beeld na beeld van voorbije feestdagen flitst voorbij.
Oude koeien
Heel even vind ik mezelf afschuwelijk sentimenteel, maar daarna maak ik van alle 3 de beschreven kanten een foto en knal ze op mijn Facebook. Ik vraag me nog even af of zulke persoonlijke info op Facebook wel gepast is, maar de wens om dit te delen is sterker. Ik schrijf erbij: “Nog los van mijn professionele fascinatie voor storytelling, overvalt me ieder jaar weer de enorme hoeveelheid verhalen -mooi en lelijk- die die twee kartonnetjes wakker schudden. Blij dat ik ze nog heb.”
Verhalenschatkist
En dan dringen mijn eigen woorden tot me door. De Staatsloterij is ook dit jaar ruimschoots aan me voorbijgegaan, maar ik blijk al jaren een grote schat in huis te hebben. Een originele verhalencollectie met 50 jaar familiegeschiedenis. Ze zijn niet uitgewerkt, maar ze zitten wel in mij en ieder verhaal heeft me iets anders te vertellen. Al een tijd houd ik voor mezelf (professioneel) een verhalenlogboekje bij waarin ik ervaringen verzamel die voor mij op de een of andere manier opmerkelijk waren en die voor mij betekenis hebben. Iedere notitie is een potentieel bruikbaar verhaal, dat ik in mijn werk kan gebruiken om een bepaald punt te maken of om een voorbeeldverhaal dat raakt te vertellen tijdens een training of workshop.
Persoonlijk of zakelijk
Regelmatig krijg ik van cursisten de vraag hoe ze hun eigen verhalen kunnen herkennen en vastleggen en hoe ze die persoonlijke verhalen kunnen verbinden aan zakelijke doelen. De juiste combinatie vinden lijkt voor velen als het zoeken naar een speld in een hooiberg. Ze zijn op zoek naar dé manier om effectief boodschap en verhaal aan elkaar te koppelen, zonder dat het gezocht of een trucje wordt. Hoe doe je dat? En hun vraag is breder: Je hebt meer dan één verhaal nodig, voor verschillende situaties. Hoe onthoud je ze?
Hoe ontlok je verhalen aan jezelf?
Een goede manier om die vraag hier te beantwoorden met een helder voorbeeld is waarschijnlijk door te laten zien hoe ik dat zelf doe. Mijn kartonnetjes met 50 jaar kerstgeschiedenis geven een prachtige kapstok om te laten zien waar de verhalen zich verstoppen en hoe ze zich uit hun schuilplaats laten lokken:
- Wanneer gaat mijn gevoel ‘aan’? Wanneer trekt die band om mijn borst aan? Welke herinnering raakt me kennelijk meer dan andere? Wat is er dat jaar gebeurd en wat betekende dat voor mij?
- Welke plaatsen zie ik voor me? Mensen hebben een ongelofelijk goed geheugen voor locaties. De plekken en situaties die ik zonder moeite weer voor me zie, zijn aanwijzingen in mijn zoektocht. Daar zitten de verhalen. Mijn ouderlijk huis, het eerste 2-kamer flatje na mijn scheiding, mijn huidige bijna-grachtenpandje; allemaal horen ze bij fases in mijn leven die iets zeggen over mij.
- Welke mensen zie ik voor me? Verhalen gaan over mensen die dingen met elkaar meemaken. Dus welke gezichten zie ik voor me en welke emoties, vriendschappen en verbanden hebben ze op dat moment?
- Waar worstelde ik mee? Zonder conflict geen verhaal. De dilemma’s waar ik (of een ander uit mijn omgeving) toen mee worstelde, zijn stuk voor stuk ingangen naar verhalen.
- Komen er foto’s naar boven? Ze zeggen weleens dat foto’s de kapstok van onze herinneringen zijn. Bij mij horen bij specifieke momenten ook specifieke foto’s die ik voor me zie, zonder het fotoalbum erbij te hoeven pakken. Zoals de foto van mijn moeder van de Kerst een maand nadat mijn vader overleed toen ik 13 was. Een foto die ik nam van haar aan onze Kersttafel. Het glas omhoog, een mooie Kerst-outfit aan en een glimlach op haar gezicht, maar met volstrekt lege ogen. Dat verhaal gaat voor mij over rouw…
- Zitten er onderwerpen tussen waarvan ik weet dat ze extra aandacht trekken? Dit klinkt misschien wat berekenend, maar wetenschappelijk is aangetoond dat onze evolutionaire drang tot overleven ertoe heeft geleid dat verhalen over dood, macht, seks en veiligheid van kinderen een onweerstaanbare aantrekkingskracht op onze hersenen hebben. Die verhalen zijn éxtra geschikt om aandacht vast te houden. (Putting stories to work, Shawn Callahan)
- Wat heb ik toen of later (over mezelf) geleerd? Wat zegt een verhaal over mij toen of nu? Als ik van een afstandje naar mijn ervaringen van toen kijk, wat komt er dan naar boven? Bij het zoeken naar betekenis moet je vooral je eerste associaties durven volgen. Een verhaal kan allerlei betekenissen hebben, maar luister vooral naar wat als eerste naar boven komt. En het kan dus ook prima andersom. Ben je op zoek naar een verhaal over herstel van vertrouwen? Leg dat thema dan eens naast jouw herinneringen.
Als ik mijn Kerstkartonnetjes snel scan, is dit een greep uit de verhalen en betekenissen die moeiteloos bij me opkomen:
“1990 – Thuis, zonder papa Ceesje” / “1991 – Thuis, Hélène & mama † Sunny & Kimmy”
Wat gebeurde er? In een jaar tijd verloor mijn moeder haar man en twee Golden Retrievers. Dat was ook het jaar waarin al haar onverwerkte en explosieve emoties tot ruzie leidden met haar zussen. Ook hen zag ze daarna nooit meer.
Wat betekent het voor mij? Groot verdriet kan ervoor zorgen dat je onredelijke dingen zegt of doet. Koppigheid blokkeert herstel.
Welke thema’s zie ik? Familie, verlies, machteloosheid, inlevingsvermogen, vergeving, koppigheid…
Het tabelletje dat ik met mijn kinderhand tekende voor de jaren 1986 – 1993
Wat gebeurde er? Ik had leren schrijven, ik begon mijn moeders traditie met de kerstkartonnetjes te begrijpen en wilde eraan meewerken.
Wat betekent het voor mij? Vanaf mijn 10e begon ik mijn stempel(tje) te drukken op deze traditie. Ik heb in het eerste jaar gelijk een ‘tabelletje’ gemaakt voor de jaren erna… Een typisch voorbeeld van mijn hang naar structuur en overzicht. Maar ook tekenend voor mij is mijn neiging om het voorbeeld van mijn moeder te volgen in de teksten die ik schreef en die veel te volwassen zijn voor een kind van 10.
Welke thema’s zie ik? Patronen, karaktereigenschappen, opgroeien, familietradities, erbij willen horen, …
“2007 – Loze Kerst, zonder Vincent”
Wat gebeurde er? Drie weken voor die Kerst ben ik erachter gekomen dat de man met wie ik al 1,5 jaar een relatie had, in diezelfde periode getrouwd was. En niet met mij…
Wat betekent het voor mij? Als je gevoel zegt dat het fout zit, zit je gevoel waarschijnlijk goed.
Welke thema’s zie ik? Liefde, intuïtie, bedrog, verdriet, woede, verwerking, wantrouwen in eigen gevoel, loslaten en zo nog wat grote levensthema’s….
De hele serie verhalen uitwerken wordt me voor dit blog veel te veel én te privé, maar ik hoop dat ik je aan de hand van dit eigen voorbeeld een goed beeld heb gegeven van hoe ik in allerlei persoonlijke ervaringen ingangen naar relevante verhalen vind. Voor jou werkt het niet anders. Soms moet je alleen even een andere bril opzetten om aanknopingspunten te zien die misschien al jaren voor het oprapen lagen. Denk eens na hoe jouw kerstkartonnetjes eruit zien. Dagboeken? Fotoalbums? De huizen waar je woonde? De auto’s die je reed? Ga eens ongegeneerd op verhaalsafari en laat je verrassen en ontroeren door de verhalen die je vanuit de schaduwen van je geheugen bespringen. Dát zijn de verhalen waarmee jij anderen weer kunt raken. Omdat ze van jou zijn.
Wil jij jouw vaardigheden om jouw eigen verhalen te vinden, te verzamelen en te vertellen verder ontwikkelen?
Hier vind je ons trainingsaanbod, of neem direct contact met ons op!
Kijk ook op de website voor meer info over wie wij zijn en over wat wij doen.
